Jednym ze sposobów rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd jest wydanie nakazu zapłaty. Rozstrzygnięcie takie zapada, bez przeprowadzenia rozprawy, w dwóch rodzajach postępowania, a mianowicie w postępowaniu upominawczym oraz postępowaniu nakazowym.
W postępowaniu upominawczym nakaz zapłaty wydawany jest wówczas, gdy powód dochodzi roszczenia pieniężnego. W przypadku postępowania nakazowego nakaz zapłaty wydawany jest, gdy powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, ale jednocześnie spełnione są inne warunki określone w ustawie, tj.: do pozwu jako dowód dołączony został dokument urzędowy, zaakceptowany przez dłużnika rachunek, wezwanie dłużnika do zapłaty i pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu albo zaakceptowane przez dłużnika żądanie zapłaty, które zostało zwrócone przez bank i niezapłacone z powodu braku środków na rachunku bankowym.
Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydawany jest jeszcze w innych okolicznościach, o których stanowi ustawa, m.in. wtedy, gdy dłużnik zobowiązany jest do zapłaty z tytułu weksla, czeku, warrantu lub rewersu.
Otrzymanie nakazu zapłaty nie oznacza, że niezwłocznie musimy spełnić orzeczone świadczenie na rzecz powoda.Mamy na to dwa tygodnie od jego doręczenia. Gdy nie zgadzamy się z żądaniem powoda w tym samym terminie można również wnieść od niego środek zaskarżenia.
Zaskarżyć można również wyłącznie orzeczenie o kosztach postępowania sądowego. Od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym wnosi się zarzuty, natomiast od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym wnosi się sprzeciw.
Zarówno pismo zawierające zarzuty, jak i pismo zawierające sprzeciw powinny wskazywać czy zaskarżamy nakaz w całości czy w części. W piśmie tym powinno się ponadto przedstawić między innymi okoliczności faktyczne i dowody. Jest to szczególnie istotne, że okoliczności faktyczne oraz dowody, które nie zostaną zgłoszone w treści sprzeciwu lub zarzutów, mogą zostać pominięte w razie zgłoszenia ich w terminie późniejszym.
Dodać należy, iż nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym podlega opłacie sądowej w przeciwieństwie do nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.
W tym miejscu należy również zaznaczyć, że nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym z weksla, warrantu, rewersu lub czeku staje się natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia, czyli po upływie dwóch tygodni od doręczenia nakazu. Wykonanie tego nakazu może być jednak wstrzymane na wniosek pozwanego.