Zdarza się, że jeden ze spadkobierców ustawowych lub testamentowych umrze zanim dojdzie do stwierdzenia nabycia spadku po pierwszym zmarłym. Przykładem takiej sytuacji może być śmierć drugiego z małżonków, który dziedziczyłby wraz z dziećmi po tym, który zmarł jako pierwszy albo śmierć jednego z braci po dniu otwarcia spadku, którzy dziedziczą po zmarłym rodzicu jako jedyni spadkobiercy.
Zgodnie z utrwaloną praktyką w sytuacjach analogicznych do przedstawionych powyżej notariusze odmawiali sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia z uwagi na nieobecność wszystkich spadkobierców.
Powoływali się przy tym na art. 95b ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz.U. z 2020 r. Poz. 1192), zgodnie z którym udział wszystkich osób, które mogą wchodzić w krąg spadkobierców ustawowych lub testamentowych jest niezbędny do sporządzenia protokołu dziedziczenia poprzedzającego sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia.
Taka literalna wykładnia opiera się na założeniu, że obecność wszystkich wchodzących w rachubę spadkobierców podczas sporządzania protokołu poświadczenia dziedziczenia pozwala na złożenie zgodnego żądania poświadczenia dziedziczenia, co gwarantuje prawidłowość aktu oraz ochronę praw wszystkich powołanych do spadku.
Prezentowane stanowisko podzieliła Krajowa Rada Notarialna, jednakże z taką wykładnią ww. przepisu ustawy nie zgodził się Sąd Najwyższy, który podjął w dniu 17 listopada 2009 roku uchwałę, w myśl której „notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia także wtedy, gdy jeden ze spadkobierców powołanych do dziedziczenia nie żyje” (sygn. akt III CZP 89/09).
W uzasadnieniu tejże uchwały Sąd Najwyższy powołał się na wykładnię celowościową i funkcjonalną, w myśl której zamiarem ustawodawcy w chwili uchwalania analizowanej normy prawnej była ochrona interesów spadkobierców przed nabywaniem spadków przez osoby nieuprawnione a notarialne poświadczenie dziedziczenia obejmujące spadkobierców nieżyjących w chwili sporządzania aktu nie godzi w interesy pozostałych.
Opublikowano: luty 2022 r.
Tags:
